کتاب درباره ی شر

کتاب درباره ی شر

تبیین مساله ی شر مختص نظام های فکری الاهیاتی نیست. شر مسئله ای است که دیر یا زود، گریبان هر نوع تفکر یا فلسفه ای را می گیرد که می کوشد به زندگی این جهانی بپردازد بدون آنکه چیزی را در ورای این زندگی در نظر بگیرد.

نکته این است که در نظام های فکری الاهیاتی نیز تبیین مسئله ی شر با دشواری های خاص خود همراه است. آیا انسان ها ذاتا شرورند یا نظام اجتماعی – اقتصادی است که آن ها را به شرارت وا می دارد؟ آیا می توان انسانی را پروراند که خالی از شرهای اخلاقی باشد؟ ایا انسان می تواند با ابزار علم و فناوری از شرهای طبیعی اجتناب کند یا بر آن ها غلبه ی تام داشته باشد؟

و پرسش بنیادی تر اینکه در جهانی که در آن خداوند جایی ندارد آیا اساسا می توان از چیزی به نام شر یا خیر سخن گفت؟ و در مرکز همه ی این ها مفهوم «اخلاق» قرار دارد.

از کانت و هگل تا مارکس و نیچه تا باتای و بدیو پاسخ ها تفاوت هایی مهم با هم دارند. اگر اصول اخلاقی جهان شمول و قاطع (اراده ی خیر) راه حل کانت برای مسئله ی شر است، مارکس و نیچه اساسا خود اخلاق (یا خودش به شکل واقعا موجودش) را شکلی از شر می پندارند:« رویکردهای مارکس و نیچه به اخلاق تلاش در تعیین نقشی است که اخلاق عملا در زندگی انسانی ایفا می کند و نیز ارزیابی خود ارزش های اخلاقی برحسب شیوه ای که آن ها به تحول امکانات نااخلاقی انسان مدد می رسانند یا مانع آن تحول می شوند.»

در واقع می شود گفت که مارکس و نیچه بر دروازه ای ایستاده اند که در ورای آن با بی اهمیت شدن تفکر درباره ی امر اخلاقی به معنای دینی آن شر نیز اهمیت خود را از دست می دهد.