ایل بختیاری در دوره‌ی قاجار

ایل بختیاری در دوره‌ی قاجار

ایل بختیاری در دوره‌ی قاجار متنی است مستند درباره‌ی مقطعی خطیر از تاریخ این مردمان در قرن سیزدهم هجری. در بحبوحه‌ی انقلاب مشروطه در ایران، امپراتوری بریتانیا برای پیشبرد منافع اقتصادی خود در مناطق کوهستانی بین ایران و عراق، که پیشتر دسترس‌ناپذیر بود، رسوخ کرد و به اقداماتی چون احداث راه در دلِ کوه‌ها، گردآوری اطلاعات جغرافیایی و قوم‌شناختی و اکتشاف نفت دست زد.

این طرح‌ها سبب شد ایلات کوچ‌رو و خودمختار در حاشیه‌ی قلمرو قاجار در پهنه‌ای گسترده‌تر به هم بپیوندند و با اقتصاد جهانی نیز ارتباط بیابند؛ در نتیجه‌ی این تغییرات فاصله‌ی میان حکومت و ایلات هم کاهش یافت. البته این مردمان در برابر این دگرگونی‌های زیست‌محیطی و اجتماعی منفعل نماندند؛ گاه در برابر طرح‌های بریتانیا مقاومت می‌کردند و گاه خود را با آنها سازگار می‌کردند. جنگ میان طوایف هم البته گه‌گاه رخ می‌داد.

آرش خازنی، برخلاف پژوهش‌های معمول که کانون توجه در آنها طبقات اجتماعیِ شهری و مرکز سیاسی است، با بهره گرفتن وافر از تواریخ و وقایع‌نامه‌های فارسی، تواریخ ایلاتی و منابع آرشیوی در لندن و تهران و اصفهان، از چادر ایل‌نشینان به این وقایع نگریسته است و آن را در مرکزِ داستانی درباره‌ی سلسله‌ی قاجار قرار داده و به این ترتیب توانسته است خلئی را در تاریخ اجتماعی و فرهنگی ایران پر کند. پژوهش او نوری تازه بر روابط مرکزـ‌ پیرامون در دوره‌ی قاجار و نقش ایل بختیاری در انقلاب مشروطه می‌افکند.